Connect with us

Урлаг

Гантигмаа: Дүүгээ алдчихаад 49 хоног нь ч болоогүй байхад араас ахин муу мэдээ сонссон

Published

on

“Тунгалаг Тамир” кинонд Цахиур Төмөрийг хоригдож байхад дурлалт бүсгүй Дулмаа нь эргэдэг хэсгийг сайн анзаарвал тэр хэсгийн зураг авалт дандаа бэлхүүснээс дээш авсан байдаг.

Учир нь Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин Шаравын Дэлгэржаргал долоон сартай жирэмсэн байхдаа зураг авалтад оржээ. Ээжийнхээ хэвлийд байсан тэр хүүхэд өнөө цагийн нэрт нэвтрүүлэгч, орчуулгын киноны жүжигчин Бужгарын Гантигмаа билээ.

Түүний аав БНМАУ-ын Гавьяат жүжигчин, УБДС-ийн кино драмын жүжигчний ангийн анхны төгсөгчдийн нэг Санжаагийн Бужгар агсан “Нүгэл буян” киноны Найдан гэлэн, “Өндөр ээж” киноны жолооч Ойдов, “Нийслэл хүү” киноны малын эмч Мэндээ, “Өглөө”,

“Тэмцэл” киноны Бумцэнд, “Хонины найр” киноны Гунгаа, “Говийн зэрэглээ” киноны нэгдлийн дарга, “Ирж яваа цаг” киноны Шадав, “Мөнх тэнгэрийн хүчин дор” киноны Хучир, “Цөвүүн цагийн Богд” киноны Сүнгэрэл тайж тэргүүтэй ард түмний сэтгэлд хоногшсон олон сайхан дүрийг бүтээсэн.

Харин Б.Гантигмаагийн ээж Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин Ш.Дэлгэржаргал “Тунгалаг Тамир” киноны Дулмаа, “Хүний төлөө” киноны нарийн бичгийн дарга, “Тууврын замд” киноны сурвалжлагч, “Үүрийн цолмон” киноны Цэрмаа, “Ард Аюуш” киноны хүрднээс хүүхэд олдог бүсгүй, “Зүрхэнд шивнэсэн үг” киноны Ханд, “Ээждээ л үнсүүлэхсэн” киноны Байгалийн ээж, “Бодлын хулгайч” киноны Гантулгын ээж тэргүүтэй түмэн олны сэтгэлд хоногшсон олон сайхан дүрийг амилуулсан.

Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин Санжаагийн Бужгар, Шаравын Дэлгэржаргал нар “Цөвүүн цагийн богд” кинонд гол дүр Ногоон дарь эхийн аав, ээж болж хамтран тоглосон бөгөөд хувь тохиол ч гэж хэлж болохуйц нэгэн түүхийг дурдахад тус бүтээлд Ногоон дарь эхийн дүрийг Б.Гантигмаагийн мөр зэрэгцэн Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевизэд хамт ажиллаж ирсэн хамтран зүтгэгч, нэг өдөр хамт Төрийн дээд цол Монгол Улсын Соёлын Гавьяат зүтгэлтэн цолоор энгэрээ мялаасан нэрт нэвтрүүлэгч Ч.Ичинхорлоо бүтээж байв.

Б.Гантигмаа Улаанбаатар хотод төрсөн ч Дарханд таван настай очоод 10 дугаар ангиа төгстлөө амьдарсан. Түүний бага нас бүтээн байгуулалт ид өрнөсөн Дархан хоттой салшгүй холбоотой. Аав, ээж хоёр нь Дарханы театрт жүжигчнээр ажиллаж байв. Залуусыг орон нутаг руу илгээлт, томилолтоор явуулчихдаг үе байлаа.

Залуу уран бүтээлчид С.Бужгар, Ш.Дэлгэржаргал гуайн гэрээр заавал дамждаг, орон байртай болтлоо, хөлөө олтлоо тэднийд хэсэг амьдарна. Дуу хуур цалгисан, гал тогооныхоо өрөөнд бөөнөөрөө бужигнаад шинэ дуу шүлэг сурдаг, аз жаргал бялхсан айлд энэ бичвэрийн гол баатар маань өсчээ.

Аав, ээжийнхээ авьяасыг өвлөсөн Б.Гантигмаа аравхан настайдаа “Гарын таван хуруу” уран сайхны кинонд Хорлоогийн охин Гэрлээгийн дүрд тоглож байв. Уг кино дэлгэцэнд гарсны дараахан үеийнх нь хүүхдүүд “Хулгайч аа, хулгайч аа” гэж шоолдог, шоолохоор нь их ичдэг байсан гэдэг.

Энэ талаараа “Хүүхэд л болсон юм хойно тэд нар кинонд итгээд үнэхээр л айлын хүүхдийн аавыг хулгайлсан гэж боддог байсан байх, их л гэнэн байж дээ” гээд инээв.

Арван жилээ төгсөөд Б.Гантигмаа СУИС-ийн жүжигчний ангид Монгол Улсын Гавьяат жүжигчин С.Болд-Эрдэнэ, Г.Эрдэнэбилэг, Соёлын тэргүүний ажилтан, жүжигчин Б.Амарсайхан, Б.Навчаа, Н.Ялалт, Ж.Баясгалан тэргүүтэй өнөө цагийн урлаг, соёлын салбарын оргилуудтай нэг ангид элсэн суралцаж байв.

Дарханы радио, телевизийн редакцад нэвтрүүлэгчээр ажиллаж байсан ээжээсээ суралцаж нэвтрүүлэгч байхын сайхныг мэдэрч, улмаар энэ мэргэжилд дурласан Б.Гантигмаа хоёрдугаар курсээсээ “Бэрс” дээд сургуулийн сэтгүүлчийн ангид шилжсэн юм. Ийн Үндэсний радио, телевизийн алтан босгыг 19-хэн настайдаа давж алхаж орлоо.

Үндэсний телевизэд анх ороод ням гарагт 16:00 цагийн мэдээ шууд уншчихаад, дуу оруулалтын студи рүү хар хурдаараа гүйн очиж 16:10 цагийн хүүхдийн кинонд шууд дуу оруулдаг байжээ. Тухайн үеийн телевиз үзэгчдийг зурагттай “уяж” орхисон “Халтар царайт” олон ангит киноны эмэгтэй гол дүр Стерлитагаас эхлүүлээд 

“Хаврын арван долоон учрал”, “Атилла хаан”, “Мөнхийн дуудлага”, “Михайл Ломоносов”, “Үд дунд сүүдэр арилдаг”, “Электрон жаалын адал явдал”, “Сансрыг хамгаалагч Волтрон” зэрэг 5000 гаруй киноны дүрүүд Б.Гантигмаагийн хоолойгоор дархлагдан Монголын үзэгчдэд хүрсэн.

2007-2012 он Б.Гантигмаа ОХУ-ын “Оросын дуу хоолой” радиод нэвтрүүлэгчээр томилогдон ажиллав. “Москвагаас ярьж байна” хэмээн таван жил мэндчилсэн юм. Тэндээс ирээд нэвтрүүлэгчийн ажлаа хийхийн сацуу “Огцом эргэлт”, “Эрт нахиалсан сарнай” зэрэг хоёр, гурван ч цуврал кинонд тоглосон.

Тэрбээр нэгэн ярилцлагадаа “Миний хамгийн хүнд он жил 2013 он байсан. Дүүгээ зүрхний өвчнөөр алдаад 49 хоног нь ч дуусаагүй байхад ээж минь элэгний хавдартай болсон байсан. Хавдрыг нь авхуулаад эмнэлгээс ч гараагүй байхад эгчид маань ганцхан сарын л нас байна гэсэн мэдээ сонссон.

Ээжид дуулгахаас эмээгээд, ээж л бодогдоод байсан. Тэр хугацаанд донорын бүх л шинжилгээг өгөөд эгч бид хоёрын шинжилгээний хариу тохирсон ч санхүүгийн бэрхшээл тулгарч байлаа. Ажлынхан маань хандивын тоглолт хийе, өөр арга байхгүй гэсэн л дээ.

Бид бүгд эрүүл мэндийн даатгал төлдөг хэр нь эцэс сүүлд нь үр шимийг нь хүртэж чаддаггүй гажиг тогтолцоотой байдагт маш их гутарсан. Насаараа даатгал төлчихөөд ганц мэс заслын зардлын тал хувийг нь ч улсаас төлдөггүй юм билээ.

Элэгний донор нь болж хөөрхий эгчийнхээ насыг нь жаахан ч гэсэн уртасгасан даа гэж өөрийгөө уужруулдаг даа. Энэ ташрамд хандив өргөсөн Монголынхоо ард түмэнд мөнхөд талархаж явдгаа илэрхийлье …

… Эгчийн хоёр, дүүгийн нэг, өөрийн хоёр гээд таван банди дунд тачигнана шүү дээ. Хөвгүүд их амар байдаг юм. Эгчийн маань том хүү хань ижилтэй, гурван сайхан хүүхэдтэй болсон.

Дүүгийн маань ганц хүү их сургуулиа төгсөөд багшийн алба хашиж байна. Миний том хүү сургуулиа төгсөөд гарааны бизнес эхлүүлээд явж байна. Бага хүү 15 настай. Нэг үеэ бодвол ямар ч байсан хоолныхоо захад хүрцгээлээ” гэсэн юм.

Радио, телевизийн нэвтрүүлэгчийн үүрийн гэгээнээс шөнө дөл болтол ажиллах ёстой мэдээний студи байгалийн гэрэл, чимээ шуугианаас олон давхар хамгаалагдсан байдаг учир агаар сэлгэлт явагддаггүй, үргэлж шатсан хуурай агаараар амьсгалах, заримдаа битүү орчинд ч ажлаа үргэлжлүүлэх шаардлага тулгардаг. 

Нэвтрүүлэгч тэр дундаа аливаа улс орны “первый канал” буюу тэргүүн, нэгдүгээр сувгийн нэвтрүүлэгч байна гэдэг туйлаас хүнд ажил. Учир нь бүх нийтийн амралт болон тэмдэглэлт, баярын өдрүүдэд ч ажлын байран дээрээ үзэгч олонтойгоо хамт байдаг.

Гэнэтийн шууд эфирээс эхлүүлээд Үндэсний баярын болон Төрийн хүндэтгэлийн арга хэмжээ, хүндэтгэлийн концертууд, Олон улсын болон Улс орныг хамарсан, Үндэсний хэмжээний үйл явдал, тэмцээн уралдаан, арга хэмжээнд дуудагдаж ажилладаг.

Түүнийгээ дагаад улс төр, нийгэм эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техник технологи, үүх түүх, урлаг соёл, спорт, дэлхий дахины гээд бүх л салбарыг нэвт шувт судлах, мэдэхээс авхуулаад гадаад хэлний мэдлэг эзэмших, цаг мөч бүр зогсолтгүй суралцах, шинийг эрэлхийлэх, өсөн дэвжих шаардлагатай нүүр тулдаг.

Цаашлаад “Алтан үе”-ийн нэвтрүүлэгчид, уран бүтээлчдийн алдар сууг хазайлгалгүй, ажил мэргэжил байгууллагынхаа үүрэг хариуцлагыг хэлтийлгэлгүй асгасан хөлс, шавхсан хүчээрээ өөрийн биеэр өндөр босго тогтоох машид хүндтэй тэр хэрээрээ хариуцлагатай үүргийг хүлээдэг.

Нэн ялангуяа эмэгтэй нэвтрүүлэгчид үзэгч олноо хүндэлж, гоо сайхнаа хадгалахын тулд үргэлж бусдаас түрүүнд сэрж гоо сайхандаа анхаарал хандуулах, бусдаас илүү дасгал хөдөлгөөн хийх, бусдаас бага хооллож, охины, гэргийн, ээжийн үүргээ хойш тавих мөч олон тохионо.

Энэ хүнд бэрх замыг нэр төртэй даван туулж буй нэвтрүүлэгчид өглөө, өдөр, үдэш бүр айл бүрийн хойморт залардаг билээ.

Энд хүргээд бичвэрээ Монголын үндэсний олон нийтийн радио, телевизийн нэрт сэтгүүлч, Соёлын Гавьяат зүтгэлтэн  Гомбын Золжаргалын “… БАЯР ХҮРГЭЕ ЭЭ

Манай байгууллагаас хоёр гавьяат бүсгүй энэ зуныг чимлээ. Олон нийтийн сүлжээгээр ид шуугьж байна.

Энэ байгууллагынхаа гал голомтоос холдолгүй өч төчнөөн жил ажил үйлсэд шамдахдаа, алиа үрс, амраг бүхнээ умартан ажиллаж уран бүтээлд бие сэтгэлээ зориулан хүрэх ёстойгоо хүртлээ. Төр талархан мэхийлээ.

Ээ дээ бид дунд нь мэргэшиж мэдлэгжиж түшиж өссөн Цеэнханд, Хишгээ гуай, Нооёо, Харцага, Доржбат  Батбаяр ах нар  харсан бол мөн их шуугиантай өнгөрүүлэхсэн дээ.

Гэвч тэд хаа нэгтээ алсаас мэдэж байгаа. Үйлс бүхэн дэлгэрч жаргал бүгд бялхаж явахын өлзийтэй ерөөл өргөн дэвшүүлье ээ” хэмээсэн халуун дулаан ерөөлөөр төгсгөе.

Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Урлаг

Жагаа гээд дуудахаар хоёулаа эргэж хараад байсан болохоор

Published

on

By

Монгол улсын гавъяат жүжигчин Гончигын Жаргалсайхан нь 1958 онд төрсөн. Говь-Алтай аймгийн Чандмань сумын харьяат. Аав, ээжийн нь төрсөн газар Чандмань сум болохоор энэ нутгаар овоглох дуртай.

Алтай нутгийнхаа тухай “Зүүдний мөнгөн Алтай”, “Хөглөгөр их Алтай”,”Тэнгэрийн уул”, “Засагт хааны хөх харчуул” зэрэг дуунуудыг хийсэн. Тэр дундаа Чандмань сумын зон олонд зориулж “Чандмань нутаг минь” дуу зохиосон нь уг сумын сүлд дуу болжээ.

Үүнээс гадна “Есөн булагийн дуулал” нэртэй алтай нутгаа дээдэлсэн дууг нь Алтай нутгаас төрөн гарсан уран бүтээлчид амилуулжээ.

Монголын рок, попын эцэг хамтлаг хэмээн нэрлэгддэг “Соёл-Эрдэнэ” хамтлагийн гишүүн асан олноо ”Том Жагаа” гэж хүндлэгдсэн түүнийг мэдэхгүй хүнгүй билээ. Саравчтай малгай, хар шилээр гоёсон “Соёл-Эрдэнэ” хамтлагаар эцгийнхээ нэрний адил овоглодог энэ эрхэм хамтлагийнхаа 45 жилийн ойн босгон дээр “Алдарын Од” медалийг хүртжээ.

Г.Жаргалсайхан нь Нийслэлийн арван жилийн 34-р дунд сургуульд суралцаж байгаад 1973 онд Хөгжим бүжгийн дунд сургуульд шилжин орж тэндээ төгссөн. Дараа нь Минскийн Соёлын Дээд Сургуулийг хөгжмийн эстрадын удирдаачаар төгссөн.

1977 онд Баянмонгол чуулгад хөл тавьж, 1980 онд “Соёл-Эрдэнэ” хамтлагт орсон. Анх Баянмонголоос “Соёл-Эрдэнэ” рүү З.Зундарь оруулж “Чи залуу хүн байж энд оркестр тоглоод хэрэггүй, дуулж хөгжимддөг хамтлагт ороод дуугаа зохиож, хөгжмөө найруулах хэрэгтэй” гэж ятгасан гэдэг.

Монгол Улсын том хамтлаг гэдэг утгаараа “Соёл-Эрдэнэ”, “Баянмонгол” 1970-аад оны эстрад урлагийн алтан үе байсан.“Соёл-Эрдэнэ” хамтлаг зууны манлай хамтлаг болж байсан. 1980 онд Баянмонголоос хоёр Жаргалсайхан “Соёл-Эрдэнэ”-д очсон. “Нэр нэгтийн чих нэг” гэдэг. Хүмүүс “Жагаа” гээд дуудахаар хоёулаа эргэж хардаг бас болоогүй ээ хоёулаа буржгар үстэй.

Ялгаж дуудахын тулд “Долгион” нөгөө Жаргалсайханд “Буржгар” хэмээх нэр хайрласан гэнэ лээ. Биеэр арай том,бас нэг насаар ах байсан болохоор Г.Жаргалсайханг Том Жагаа гэх болжээ.

Тухайн үед түүнийг юу өмсөнө залуус дуурайж дагана. “Буян”-гийн Жагаа урлагт их элэгтэй, бас гарын ур дүйтэй хүн байж. “Соёл-Эрдэнэ” хамтлагт бараг орох гэж байсан хүн гэж ярьдаг. Том Жагаа Баахан жинс барьж очоод найз Жагаагаараа эсгүүлдэг байсан гэдэг.

Г.Жаргалсайхан урлагийн төлөө тууштай зүтгэсэн нэгэн. Суугуул сайхан нутаг, Уулын төмөр ost, Сар шиг холын нутаг зэрэг олон хит дуунуудыг зохиож дуулж олондоо хүргэсэн. Бүтэн 45 жилийн турш хийсэн уран бүтээлийг нь тоолбол тоймгүй их тоо гарах байх. “Соёл-Эрдэнэ”-ээс маш олон хөгжмийн зохиолч дамжиж гарсан гэдэг тэгээд бодохоор тоймгүй их тоо гарах байх.

Тэрбээр “Бидний дуулсан дуу хит болж, олны дунд өнөөг хүртэл амьдарч байна. Хүмүүс олон жил дуулж ирсэн дуунуудыг маань сонсох гэж дурладаг. Тэр дуугаа дуулаач гэж захиална, бүр дагаад дуулдаг гээч.

Би амьдралаа урлагаас өөр зүйлд зориулсангүй, сэтгэлээ ч бас дуу, хуураас урвуулж чадсангүй. Бид олны дунд тунаж үлдсэн дуунуудаа он жилүүдийн хатуу шалгуурыг сөхрөлгүй давсан гэж боддог шүү” хэмээн ярьжээ.

МУГЖ Г.Жаргалсайханд эрүүл энх сайн сайхан бүхнийг хүсэж цаашдынх ажил амьдралд өндрөөс өндөр амжилтыг ерөөе.

Continue Reading

Урлаг

Жүжигчин Батцэцэг: Тэр үед тэсэлгүй нулимс унагаж суусан

Published

on

By

Цаг хугацааны чанадын чанадаас хөтлөлцөн амьдрал туулж яваа эгэлхэн сайхан найз минь ээ. Gankhulug Enebish Би чамдаа бодогддог бүхнээ бичиж амжаагүй яваа юм байнаа. Өнгөрсөн тавин жилийн турш сайхан найзынхаа халамж сэтгэлд дор би үнэхээр хөлбөрч ирсэн хүн юм байна. Энийг яриад тоочоод барамгүй л дээ…

Би нэг удаа Ташкентын наадамд оролцох болоход чи америкаас нээх гоё сандааль аваад намайг тэр кино наадамдаа өмс гээд явуулж билээ. Киноны 80 жилийн банкетан дээр чиний явуулсан бэлэг хүргэгдэж ирэхэд би тэсгэлгүй нулимс унагаж суусан.

Кино бол миний амьдрал, хувь заяа гэдгийг чи тэгж зүрх сэтгэлээрээ мэдэрдэг хүн. Бас нэг удаа хүүхэд өвдөөд эмч оношилж чадахгүй байхад чи ирээд дор нь оношлоод тас тас инээгээд сэтгэл цэлмээж байж билээ. Чи зөв оношилж дор нь эдгээсэн. Би тэр үед “өөрөө ч өвдсөн болоосой” гэж шогширч суусан.

Миний насан туршийн дуудлагын эмч минь чи л байж… өдөр шөнийг эс ялган гүйж ирнэ, сэтгэл засна, маргаашийн өөдрөг бүхний үрийг сэтгэлд соёолуулна. Амьдралын үнэний тусгал болсон сайхан найздаа ТӨРСӨН ӨДРИЙН МЭНД ХҮРГЭЕ.

Сэтгэл шигээ сайн явна гэдэг үгний биелэл чи минь билээ” гэлээ.

Нацагдоржийн Батцэцэг 1957 онд Улаанбаатар хотод төрөөд 6 дугаар дунд сургууль 1974 онд төгсөсний дараа МУИС-ийн Орос хэлний орчуулагч мэргэжлээр 1979 онд төгссөн байна.

Эцэг Ц.Нацагдорж нь 1930 онд Төв аймгийн Өндөрширээт суманд төрсөн. Эдийн засгийн дээд сургууль, ЗХУ-ын Коммунист намын дээд сургууль төгссөн өндөр боловсролтой сэ­хээ­тэн.

Тэрээр Монголын хувьсгалт залуучуудын эвлэлийн төв хороонд заа­варлагч, нарийн бичгийн дарга, Дарханы Нэхий эдлэлийн үйлдвэрийн дарга, Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотын дарга, Увс аймгийн Сагил сумын нэгдлийн дарга зэрэг ажлуудыг хийж явжээ. хойд эцэг Ц.Хасбаатар нь хэл бичгийн ухааны доктор, СГЗ орчуулагч хүн.

Эх Б.Цэрэнлхам нь 1933 онд Завхан аймгийн Нөмрөг суманд төрсөн. Эдийн засгийн дээд сургууль, ЗХУ-ын Комсомолын дээд сургуулийг дүүргэсэн чадварлаг удирдагч. Улсын их дэлгүүрийн эвлэлийн хорооны дарга, худалдааны дарга зэрэг ажлуудыг хийсээр гавьяаны амралтандаа гарсан байна.

Эх нь залуудаа Драмын театрын жүжигчин байсан гэдэг. Зургаан жил ажиллахдаа “Кремлийн цаг”, “Эмч нар”, “Тожоо жолооч”, “Санасан ёсоор болтугай” зэрэг жүжгийн гол дүрийг бүтээжээ.

1979 оноос Монгол Кино үйлдвэрт дагалдан жүжигчнээр орж 1982 онд мэрэгжлийн жүжигчин болсон байна.

1991 он хүртэл Цирк болон Кино үйлдвэрт ажиллаж байгаад “Өргөө” циркийн бүрэлдэхүүнд багтан Герман, Польш улсад таван жил ажиллаад 1996 онд нутагтаа буцаж ирсэн юм

Нөхөр О.Машбатын хамт “Монголжин” кино студи байгуулсан.

2000 оноос “Монголжин” хувийн театр байгуулж захирлаар нь ажилласан.

О.Машбатын гэр бүл арваад жил АНУ-д амьдарсан. Тэд уран бүтээлээ хийхийн зэрэгцээ Америк дахь монголчууддаа зориулан “Үгүйлэн санана”, “Америк дахь монголчууд” нэртэй телевизийн цуврал нэвтрүүлэг хийж байжээ.

2004 онд Монгол Улсын Гавъяат жүжигчин болсон.

Continue Reading

Урлаг

“Амбий Солонготойгоо улаанбаатарын олон хороолол олон байраар дамжсан”

Published

on

By

“Амбий” гэдэг нэрийн тухайд, бага байхад хүмүүс өхөөрдөөд “Памбий” гэж дууддаг байсан бөгөөд энэ нь явсаар “Амбий” гэх хоч болсон гэдэг. Түүний хувьд угаас хөдөлгөөнтэй нэгэн байж. Бага залуудаа автомашины наймаа хүртэл эрхэлдэг байсан гэж найзууд нь дурсдаг. Автомашины бизнес эрхлэх хугацаандаа “хамгийн түрүүнд мөнгөтэй болвол байр л авах юмсан” гэж мөрөөдөж байсан тухайгаа өөрөө ярьсан байдаг.

Өнөөдөр театрын өдөр бас ахын минь мэндэлсэн өдөр, Ум сайн амгалан болтугай

Амь + Бий

Амбий… Амбий… Амь, амин, амины гэсэн утгатай үг юм л даа. Амины хайртай шавь минь! Ард олныхоо амин хайртай жүжигчин минь! Бүтэн бие чинь алдарсан ч бүтээсэн дүрүүд нь түмнийхээ сэтгэлд мөнхөрч үлдлээ дээ. Амбийтай уулзсан хүний дотор сэтгэл гэрэлтэж, Амбийгийн алиа хошин яриаг сонссон хүн баяр жаргалаар бялхдаг юм.

Өөрөө гэрэлтэж явахын хэрээр гэрэлтүүлэгч нэгэн байлаа. Гэрэлтүүлэгч гэснээс Амбийгийн аав “хар” Цэвэгсүрэн гуай Дорнодын театрын тайзыг насаараа гэрэлтүүлсэн гэрэлтүүлэгч ажилтай хүн байлаа.

Хөлд орохоосоо л аавынхаа хормойноос зүүгдэж, аавтайгаа хамжиж театрын тайзыг гэрэлтүүлж, нүд, сэтгэл нь гэрлийн цацрагтай цуг жүжигчид дээр тусаж байхаас Амбий өөрөө тайзан дээр бууж, өөрөө гэрэлтэж, өргөн түмнээ гэрэлтүүлэхийн хүслэнд автсан байдаг юм.

Аав нь Амбийг аравдугаар ангиа төгсүүт амьдрал үзэг хэмээн ардын цэргийн албанд үджээ. Цэргийн чилийсэн гурван жилийн албыг хаагаад “хүн болоод ирсэн” Амбийд гурван жил зүүдэлсэн Дорнодын театрын тайз нь хүн ёсоор хүлээн авч, бас гурван жил дагалдан жүжигчин болгож эрхлүүлжээ. Амбий бол Дорнодын театрт эрхлэх эрхтэй хүн юм.

Дорнодын театрынхан 1990 онд Улаанбаатарт тайлан тоглолт хийхэд Д.Норовын “Үнэ цэнэ” жүжигт хүрэм зардаг наймаачин залуугийн жижиг дүрд гарч, тайзан дээр байгаа ч үзэгчдийн танхим руу үсэрчих гээд байгаа мэт тэмүүлэлтэй, халуун сэтгэлтэй, гал цогтой, хэлтгий харвал халмаг хөөрүү гэмээр тийм нэгэн тогтож ядан байсан сан.

Анх удаа би Амбийг тэгж харсан юм. Тэгвэл дүр гэхээсээ илүүтэй Амбий хэмээх дүр өөрөө л уяан дээрээ дүүхэлзсэн эмнэг үрээ мэт цолгин цовхорч байсан юм билээ. Амбийтай учирч багш шавь болсон азтай хүн дээ би. Намайг багш болох замыг зааж, засаж өгсөн шавь нарын нэг нь Амбий юм. СУИС хэмээх эрдмийн өргөө “гэрэлтэгч” Амбийг улам гэрэлтүүлж өгсөн юм даа.

Жүжигчний ур чадварын 106 дугаар танхим. Анхны хичээлүүд. Амбий хамраа шудраад л тайз руу гарна. Өөрөө түрүүлж гарна. Өрөөлийг дагуулна. Уриална. Энэ бол Амбийгийн төрөлх чанар.

Цэрэг, эх орон, адал явдал баатарлагийн сэдэв Амбийгийн тоглох дуртай сэдэв байлаа. Би тэр үед шавь нартайгаа адилхан залуу байж. Ангидаа биднийг тойроод сууж байхад орж ирсэн хүн “Багш нь та юу?” гэж Амбий руу заадаг байсан.

Амбий авьяас нь хатгана, архаг нь хэтэрнэ. Заримдаа сахилгагүйтнэ. Тэр нь дэндүү гэнэн цагаан. Тийм мөртлөө хоморгод их автана. Дотуур байрны цонх хагарах Амбийтай хамаатай, СУИС-ийн байрны чердак руу орж тагтаа олноор хиарсныг Амбий хийсэн, сангийн аж ахуйд нутгийн индиануудыг өдөж асуудал гаргасан хүн Амбий болоод явчихна. Уг нь Амбий дунд нь л яваа юм. Тэгтэл яаж ийгээд толгойлогч, уруу татагч болж хувирна.

Амбий СУИС-д дөрвөн жил сурахдаа гурван удаа хөөгдөж, гурван удаа үлдсэн юм. Тэр нь дандаа хоморгын асуудал. Үнэнхүүтэй цуг даварсан гэх, бас дарвисан гэх. Дуучин Үнэнхүү СУИС-ийн бэлгэ тэмдэг байлаа тэр үед.

Үнэнхүүтэй би барьцаж байж Амбийг үлдээж авсан юм. Хайдав багш “Үнэнхүүг сургуулиас хөөвөл намайг хөөчих” гээд дүүлээд ороод ирнэ. Тэгэхээр нь сөргүүлээд Амбийг тавьчихна. Үнэнхүүг хөөж чадахгүй болохоор Амбий үлдэнэ дээ.

Амбий дотуур байранд амьдрах. Яагаад ч юм Амбийгийн амьдардаг өрөөний цонхны шил бүтэн байна гэж үгүй. Хүний хагалсан зэмийг Амбий өөр дээрээ авна.

Дотуур байрын эрхлэгч аргаа барахдаа Амбийг байрын зөвлөлийн даргаар тавьчихсан чинь тун мэргэн шийдвэр болж, Амбийд хэнхэг өвчин тусч тасаг болгоныг хяналтдаа авч, оюутнуудтай тулж ажиллаж, түүнээс хойш хагархай цонхтой тасаг байхгүй болсон юм даг.

Шөнө жижүүрлэж хэнхэглэснээс өглөө унтчихна. Хичээл, сургуулилтаас хоцорно. Хичээл хоцорлоо гэж Амбийг төмөр сандал далайгаад элдэж явсан юм даа. Одоо байхгүй болчихсон хойно нь яах гэж тэгж байв даа гэж сэтгэл өмрөн өрөвдөх юм.

Амбий сэтгэлдээ юм хадгална гэж байхгүй. “Хар” Цэвэгсүрэнгийн “ хар Амбий, гэвч сэтгэлдээ толбын төдий тортоггүй сүү шиг цагаан сэтгэлтэн байлаа. Хүнтэй үг зөрж нударга зөрүүлэх Амбийгийн хувьд энүүхэнд байлаа. Тэрнийхээ дараа цайрч цагаалах нь амархан, тэр хүнтэйгээ өмнөхөөсөө илүү дотносож, хайрладаг байлaа.

Цаанaа юм хадгална гэж байхгүй. Байдаг хийдгээ хэлээд тавьчихна. Тэгж байж санаа амарна. Үүлээ хөөгөөд цэлмэсэн тэнгэр шиг болчихоод, туранхай цээжээ дүүртэл цээлхэн амьсгаа татчихаад, хамраа нэг шударчихаад гарч өгнө.

Бид нар хоёрдугаар курстээ бүрэн хэмжээний том жүжиг Хүүхэд, Залуучуудын Театрын тайзнаа тоглочихож билээ. Оросын зохиолч Л.Разумовскаягийн жүжгийн зохиолыг Монголын орчин ахуй, цаг үе рүү татаж хөрвүүлсэн “Хайрт Долгор багшаа” жүжигт Амбий маань Сүмбээ гэж ар гэрийн амьдрал суурь хүмүүжил сурлага муутай ч хүн чанартай дүрд ажилласан юм.

Төгсөх курстээ бүрэн жүжиг ажилладаг уламжлалыг эвдэж, доод курсийн оюутнуудын жүжиг Хүүхэд, Залуучуудын Театрын тайзнаа хэчнээн удаа дүүрэн үзэгчтэй тоглосон билээ. Энэ жүжигт мөнөөх Амбий оройлон манлайлагчаараа л байлаа. Үндэсний телевизийн алтан фондод хоёр ангит энэ жүжиг маань бий.

Оюутнууд багшийнхаа эзгүйд бие дааж ажиллах, ирэхэд нь бэлэгтэй угтах чин эрмэлзэл дүүрэн үе тэдэнд байлаа. Намайг “Мичдийн зургаан гялаан” киноны натурт яваад ирэхэд Амбий Бооёо хоёр “ЛН” улсын уралдаанаас А Чеховын өгүүллэгээр шилдэг бүтээлийн, Амбий “Дээрэмчид’’ жүжгийн Франц Моорын дүрээр шилдэг дүрийн шагнал авчихсан хүлээж байж билээ.

Амбий санаачлагч, манлайлагч, ачааны хүндийг үүрэгч нь бүх цаг үед байсан. Хорчгор туранхай биедээ ахадсан их ачаа, дэндүү холыг харсан зорилгыг тээж явж дээ, шавь минь.

Сайн хүнийг сайн хүмүүс хүрээлж, тэд нар нь хоорондоо халуун бат найз нөхөд бололцдогийн үлгэрлэл Амбийгийн амьдрал юм. Амбийгийн ажилласан газар, амьдарсан орчныхон Амбийг тойроод нөхөрлөчихдөг юм.

Амбий Солонготойгоо Улаанбаатарт олон хороолол, олон байр дамжсан ч тэдний амьдарсан байрны орцынхон бие биеэ таньдаг, ойр дотнын ах дүүс мэт болчихсон байдаг нь Амбийгийн хүнийг татах хүч, найрамдагч шинж чанар юм.

Амбий ойрын жилүүдэд бие чилээрхүү байлаа. Тэр үед байр орцынхон нь ээлжээр жижүүрлэж, хоолыг нь хийж, эмнэлэгт хүргэж, эргэж тойрч, өөрийн гэр бүлийн гишүүн мэт хандаж ирсэн юм.

Амбий дэндүү олонтой эр хүн байлаа. Амбий өргөн дэлгэр бодолтой, өндөр тэмүүлэл зорилготой, Дорнодын уудам тал шигээ тэнүүн сэтгэлтэй хүн байлаа. Нутаг орондоо амьсаг сэтгэлтэй, Дорнодынхноо их дэмжинэ. Сэтгэл гутруу үедээ Дорнод руугаа гарч давхиад дотроо онгойлгочхоод хүрээд ирнэ.

“Найрын ширээний ууц” жүжигт урьд нь тоглож байснаараа мюзикл жүжиг хийх гэж Дорнодын театрын уламжлалыг сэргээх гэж маш их хүч, хөрөнгө зарсан. Хоёр давхар тайз засаж, гэрэлтүүлгийн тоног төхөөрөмжийг орчин үеийн шилдэг зэрэглэлд хүргэж, өчнөөн олон чадалтай жүжигчдийн баг бүрдүүлж ажилласан.

Гэвч Амбийгийн зүтгэл ард түмнийхээ төлөө л байлаа. Алдарших гэж үүнийг хийгээгүй. Алдаршихын төлөө улайрч явдаггүй нь Амбийгийн ясны араншин юм.

“Орчин үе” театр, Улсын Драмын Эрдмийн Театрт хэдэн жил ажиллав. Харин Амбий урсгалаар явахыг хүсээгүй. Тэжээлгэж, хүний гар харж амьдаръя гэж бодоогүй юм. Зориг зүрх шулуудаж Бооёо, Хүрлээ хоёртойгоо нийлж “Шинэ үе” продакшныг үүсгэн байгуулж, хэдэн жил ёстой л галлаж өгсөн дөө.

Хүнд тус хүргэвэл өөрийнх нь хэрэг бүтэх мэт санаж явдаг юм.

Амбий дүү нараа “өөд нь татах” дуртай. Хүнд тус хүргэвэл өөрийнх нь хэрэг бүтэх мэт санаж явдаг юм. “Шинэ үе” продакшнд олон дүү нар араасаа дагуулсан нь өнөөдөр эрийн цээнд хүрчээ. “Захиалгат инээд” хамтлаг байгуулан бас л дүү нараа өөд нь татаж, хүний зэрэгт хүргэсэн. Амбийгийн буян барагдахгүй юм.

Буянтай хүн, баян хүн. Баян хэмээх утга нь эд хөрөнгөдөө биш, үр хүүхэд, үнэнч нөхөд, үйлс бүтээлээрээ баянд байгаа юм. Би Амбийдаа “Наран ургахыг хүлээхгүй” киноны дүр хатиг Давааг зориулж бичсэн юм.

Увс аймагт 1996 оны зун, намар зургийг авсан билээ. Хошуу ноёны хүү Даваа ядуу айлын сэвгэрт дурлаад “хатиг шиг наалдаад” салж өгөхгүй байгаа юм л даа. Амбий маань дүрийнхээ хатиг шинжийг үнэхээр хатгаж гаргасан. Амбий энэ киноноос хойш эрчлэн хуйларсан их мөрний урсгал боомтоо зад татах мэт дэлгэцийн урлагт хүч түрэн орж ирсэн юм.

Сүүлийн хэдхэн жилд, зөвхөн кинонд л гэхэд “Помогите нам” 1,2, “Би чамд хайртай-2” “Тэнгэрийн ивээл”, “Шарталт”, “Тютю”, “Танхай тээгч, “Содура” гэх мэт үзэгчдийг байлдан дагуулсан, мэргэжлийн өндөр түвшинд бүтээгдсэн кинонуудад гялалзтал тоглож, Амбийгүй бол кино урлаг байхгүй юм шиг дэлгэцийг эзэгнэсэн билээ.

Амбийгийн нэг киног үзээд Амбийг хайрлах үзэгчийн сэтгэл улам өсдөг юм. Энэ нь Амбий урьдах дүрээ давтаагүй, өөр өөрийн өвөрмөц дүрүүдийг бүтээсний илрэл юм. Амбийг тайз, дэлгэцнээ гараад ирэхлээр үзэгчдийн сэтгэл дүүрэн ханаж, ямар нэгэн хүч цэнэг өөртөө авч, амьдрах итгэл тэмүүлэл зориг төрдөг билээ.

Амбий аливаад өнгөц ханддаггүй, тэрүүндээ зүрх сэтгэл, бие эрхтнээрээ уусан ордог. Ямар нэгэн дүрд ажиллахдаа тэр зарчмаа ягштал баримтална. Ийм чанар өнөөдөр ховорджээ. Энэ чанар нь Амбийг богинохон наслуулсан ч юм билүү. Үүнийг ганцхан бурхан л мэдэх байх.

Тайзыг дүүргэдэг, дэлгэцийг эзэгнэдэг жүжигчин дэндүү ховор. Ийм ховорхон жүжигчний нэг нь Амбий даа. Амбий хөшигний ард хамраа хальт шударснаа тайзнаа гараад ирэхэд хорчгор цээж нь ханхайгаад, онигор пүд нь гал цогоор гэрэлтээд, жүжиглэхүйн амьд хийгээд үнэн харьцаа гэдгийг жинхэнэ бодитоор харуулж өгнө дөө.

Үзэгчид Амбийг тайзнаа гарч ирэхийг тэсэн ядан хүлээдэг шигээ, тайзан дээр оволзож, дүрэлзэж, гялалзаж, шагайж байгаад эргээд ороход нь аанай л тайзнаа байгаа мэтээр харж үлддэг шидтэй билээ.

Амбий хошин урлагийн армийн нэгэн командлагч жанжин нь байсан юм. Тайз, дэлгэцийн урлагийг чимэн гэрэлтүүлэгч жинхэнэ од байсан юм.

Найдангийн Ганхуяг / Монгол Улсын Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, доктор, профессор

Continue Reading

Онцлох мэдээ

DMCA.com Protection Status